Market Garden: Het ambitieuze
plan dat Nederland had
kunnen bevrijden

Het is ongetwijfeld de bekendste, meest beschreven en meest tot de verbeelding sprekende militaire operatie in Nederland ooit: Market Garden. Een operatie die de loop van de geschiedenis had kunnen veranderen. Als er niks was misgegaan. Maar dat ging het wel.

Het was riskant. Gewaagd. Sterker nog, eigenlijk was het gekkenwerk. Het plan van de Engelse generaal Bernard Montgomery had in een klap de oorlog met maanden moeten verkorten. Vanuit de stellingen aan het Albertkanaal in België wilden de geallieerden een razendsnelle doorbraak forceren over alle grote rivieren in Nederland. Van Eindhoven naar Arnhem om vanaf daar Duitsland in te trekken en de oorlog te beëindigen. Voor de kerst van 1944 zou de Tweede Wereldoorlog afgelopen zijn, zo was de gedachte.

Amerikaanse, Britse en Poolse parachutisten kregen de opdracht om de bruggen over de rivieren te veroveren en vast te houden zodat de Engelse tanks door zouden kunnen rijden.

Op 17 september begon Operatie Market Garden. Tienduizenden parachutisten kwamen neer rond Eindhoven, Grave, Nijmegen en Arnhem. Voor het Duitse leger was de actie een complete verrassing. Het moet een indrukwekkend gezicht zijn geweest: de lucht gevuld met zweefvliegtuigen en al die dalende parachutisten. De bevrijding, waar Nederland zo naar hunkerde hing, letterlijk, in de lucht.

In de maanden voor september kondigde de onvermijdelijke nederlaag van de Duitsers zich al aan. In het oosten waren de Russen aan de winnende hand, in het zuiden gooiden de Italianen de handdoek in de ring en de geallieerden waren op 6 juni 1944, D-day, geland in Normandië en begonnen aan een gestage opmars naar het noorden. Nu was het de beurt aan Nederland om bevrijd te worden.

Het is te makkelijk om te zeggen dat Market Garden een mislukking werd. Veel ging er goed. Zo veroverde luitenant John Thompson met slechts zestien soldaten de brug bij Grave. Eindhoven werd zonder noemenswaardig verzet bevrijd. En Amerikaanse commando’s staken op 20 september 1944 met gevaar voor eigen leven in canvas bootjes de Waal over bij Nijmegen en veroverden de Waalbrug.

Maar de tegenstand van de Duitsers was vele malen groter dan verwacht. Bij Veghel werd het landleger opgehouden door Duitse tegenstand. De verovering van het door het vergissingsbombardement van 1944 toch al verwoeste Nijmegen ging moeizaam. En in Arnhem, juist het einddoel, het verst verwijderd van de sterke landmacht, ging bijna alles mis.

Dat begon al op dag één toen bleek dat de Engelse luchtlandingstroepen geen goede radiozenders bij zich hadden zodat er slechts gebrekkige communicatie was. De afstand van het landingsterrein op de Ginkelse Heide naar de brug was veel te lang. Bovendien waren de Duitse troepen die rond Arnhem gelegerd waren veel sterker dan gedacht. Iets wat de geallieerden wel hadden moeten weten, want het Nederlandse verzet had dit keurig gemeld.

Luitenant-kolonel John Frost bereikte weliswaar met een kleine groep soldaten de brug, maar daar kreeg hij nooit meer de versterkingen die nodig waren om stand te houden. Na drie dagen strijd moesten de Britten zich terugtrekken: Market Garden was mislukt.

De gevolgen van deze mislukking waren gigantisch. Noord-Nederland bleef bezet en ging de hongerwinter in. In Zuid-Nederland hadden de geallieerden slechts een dunne strook land van Eindhoven naar Nijmegen in bezit. Grote veldslagen als de Slag om Overloon en de Slag om de Schelde moesten nog plaatsvinden om echt te praten van bevrijding. De oorlog eindigde niet, zoals gehoopt met kerst, maar zou nog maanden voortduren. In Arnhem werd een groot deel van de bevolking gedwongen geëvacueerd.

Door »

Volgende verhaal